روز شنبه 12 مهرماه 1404، نشست تخصصی «تبیین مأموریت‌ها و حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران» با حضور دکتر علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، جمعی از اعضای هیئت علمی، پژوهشگران پسا‌دکتری و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
در این نشست که با هدف معرفی ساختار حمایتی بنیاد و تبیین سیاست‌های جدید در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی و بین‌المللی برگزار گردید، رئیس بنیاد ملی علم به تشریح سه مأموریت اصلی بنیاد، مدل‌های حمایت از پژوهشگران، سازوکار داوری و روندهای جدید در سیاست پژوهش کشور پرداخت.
دکتر سلطانی در آغاز سخنان خود با اشاره به اینکه بنیاد ملی علم ایران همانند نهادهای مشابه جهانی مأموریت خود را حمایت از پژوهش تعریف کرده است، گفت: بنیاد ملی علم ایران سه مأموریت اساسی دارد، نخست، حمایت از توسعه و مرجعیت علمی کشور؛ دوم، ارائه راهکار برای مسائل ملی و منطقه‌ای و سوم، ترویج علم و ارتقای فهم عمومی از علم.
وی در توضیح مأموریت نخست گفت: حمایت از پژوهش‌های مرز دانش، پژوهش‌های بنیادی و طرح‌هایی که به گسترش مرجعیت علمی ایران کمک می‌کند، از اولویت‌های بنیاد است و در این زمینه، همکاری‌های بین‌المللی و توسعه ارتباطات علمی جهانی نقشی کلیدی دارد.
رئیس بنیاد ملی علم درخصوص مأموریت دوم، تأکید کرد که ما معتقدیم پژوهش به‌تنهایی نمی‌تواند مسئله‌ای را حل کند؛ وظیفه پژوهش ارائه راهکار است. نتیجه‌ی پژوهش باید به جامعه، صنعت یا دولت منتقل شود تا در نهایت مسئله حل شود. از همین رو، طرح‌ها باید به اجزای کوچک‌تر شکسته شوند تا اعضای هیئت‌علمی بتوانند بخش‌های مختلف آن را انجام دهند و در نهایت نتایج یکپارچه منجر به راهکار واقعی شود.
وی درباره مأموریت سوم گفت: ترویج علم، به معنای بیان مفاهیم علمی به زبان ساده برای مردم است تا علم در زندگی روزمره آنان به کار گرفته شود. این امر سابقه‌ای دیرینه در فرهنگ علمی و دینی ما دارد و یکی از وظایف ذاتی دانشگاه‌ها و استادان است.
دکتر سلطانی با معرفی ساختار حمایتی بنیاد افزود: ما دو قالب اصلی حمایت داریم؛ طرح‌های مستمر و طرح‌های فراخوانی. در طرح‌های مستمر، اعضای هیئت علمی می‌توانند در هر زمان از سال، در هر حوزه‌ای، طرح خود را ارسال کنند. مخاطبان این طرح‌ها استادان دانشگاه، دانشجویان دکتری و پژوهشگران پسا‌دکتری هستند.
وی توضیح داد: در طرح‌های پسا‌دکتری، یک استاد با رتبه علمی دانشیار به بالا به همراه یک فارغ‌التحصیل دکتری که مدت کوتاهی از فارغ‌التحصیلی‌اش گذشته، طرح مشترک ارائه می‌کنند. همچنین رساله‌های دکتری نیز تحت حمایت بنیاد قرار دارند. علاوه بر این، بنیاد از استادان برجسته کشور در قالب اعطای کرسی‌های پژوهشی و گرنت‌های ویژه حمایت می‌کند. کرسی به اساتیدی اختصاص دارد که از نظر علمی جزو برترین افراد کشور در حوزه تخصصی خود هستند.
وی همچنین به طرح‌های فراخوانی اشاره کرد و گفت: در این نوع، بنیاد در بازه‌های زمانی مشخص موضوعات اولویت‌دار را اعلام می‌کند و استادان در مدت دو تا سه ماه می‌توانند طرح‌های خود را بر آن اساس ارسال کنند. در حال حاضر، حدود ۸۰ درصد حمایت‌ها از مسیر فراخوان‌ها و ۲۰ درصد از طرح‌های مستمر انجام می‌شود.
رئیس بنیاد ملی علم با تأکید بر اینکه داوری طرح‌ها در بنیاد، کاملاً علمی و مبتنی بر ارزیابی جامعه دانشگاهی است، اظهار داشت: ما یک نهاد اداری صرف نیستیم که کارمندان درباره طرح‌ها تصمیم بگیرند. در حال حاضر، حدود ۷۰۰۰ نفر از اعضای هیئت‌علمی سراسر کشور در فرآیند داوری طرح‌ها مشارکت دارند و تصمیم‌گیری‌ها در قالب کارگروه‌های تخصصی انجام می‌شود.
وی افزود: میانگین زمان بررسی و تعیین تکلیف طرح‌ها در سال ۱۴۰۳ حدود ۷۳ روز تا ارزیابی اولیه و ۹۰ روز تا تصویب نهایی است، که نسبت به سال‌های قبل روندی کاهشی دارد. در سال ۱۴۰۲ میانگین ۱۰۸ روز و در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۳۰ روز بوده است. هدف ما کاهش این زمان در طرح‌های داخلی است، هرچند برخی فراخوان‌های بین‌المللی ذاتاً به بیش از ۶ ماه زمان نیاز دارند.
دکتر سلطانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وضعیت بودجه و نرخ پذیرش طرح‌ها گفت: خوشبختانه طی دو سال اخیر، بودجه بنیاد ملی علم ایران رشد چشمگیری داشته است و در همین مدت هیچ طرحی به‌دلیل کمبود بودجه رد نشده است. در سال ۱۴۰۳ نرخ پذیرش طرح‌ها ۳۳ درصد و میانگین بلندمدت حدود ۳۸ درصد بوده است. سال گذشته نیز بیش از ۴۲۸ میلیارد تومان طرح مصوب داشتیم.
