نشست تخصصی بررسی سیلاب‌های اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ شهر مشهد، روز سه‌شنبه ۲۹ خردادماه با حضور دکتر مسعود میرزائی شهرابی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد، سیدهادی شریعت‌یار، معاون دادستانی خراسان رضوی در حوزه پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مشهد، جمعی از مسئولان و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی مشهد و اعضای هیئت علمی دانشگاه در سالن شورای سازمان مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
دکتر مسعود میرزائی شهرابی در این نشست با اشاره به ویژگی‌های دانشگاه نسل چهارم عنوان کرد: در دانشگاه به دنبال آن هستیم تا علاوه بر ثروت‌آفرینی، در اقتصاد دانش‌بنیان نیز ید قدرتمند جامعه باشیم.
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد افزود: برنامه‌ای را تدوین کردیم که قرار است فاصله خود را با تمام دستگاه‌ها، مؤسسات و به‌ویژه جامعه کم کنیم و دانشگاه فردوسی مشهد در هر نیاز و مسئله شهر مشهد و استان خراسان رضوی نقش‌آفرینی کند.
وی بیان کرد: معتقدیم دانشگاه‌های تراز مانند فردوسی مشهد باید در حوزه تولید علم در کشور گام بردارند اما الزام می‌دانیم که برای پیشگیری از خسارات به جامعه و کشور، پدافند غیرعامل انجام شود.
وی تأکید کرد: جنگ اصلی بین کشورها در دهه آینده بر سر انرژی است و هر کشوری بتواند در این حوزه سرآمدی ایجاد کند، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
دکتر میرزائی به اقدامات شهید رئیسی در دولت سیزدهم اشاره کرد و گفت: ایشان به اهمیت به‌کارگیری از علم و جامعه نخبگانی نگاه ویژه داشتند که ما باید به این موضوع توجه کنیم.
در ادامه معاون دادستانی خراسان رضوی با تأکید بر نگاه کارشناسی در مسائل گفت: در خصوص سیلاب مشهد دستگاه قضایی بحث پیشگیری و همچنین پیگیری پرونده قضایی را دنبال می‌کند.
سیدهادی شریعت‌یار افزود: در ارتباط با پرونده قضایی تشکیل شده، کسانی که مقصر شناخته شوند طبق قانون محکوم خواهند شد و جبران خسارت و مجازات، پیگیری می‌شود.
وی ادامه داد: معاونت پیشگیری از وقوع جرم در خصوص سیل اخیر در حال آسیب‌شناسی است و نیازمند نظر علمی برای پیش‌بینی و پیشگیری آن برای آینده هستیم.
شریعت‌یار تأکید کرد: انتظار ما این است که جامعه علمی با توان و دقت، کار خود را به صورت تخصصی انجام دهند و ما نیز در کنار آن‌ها هستیم تا از این ظرفیت استفاده کنیم.
معاون دادستان مشهد اذعان کرد: باید تدابیری اندیشید تا اگر کمترین بارندگی رخ دهد مردم نگران نشوند و احساس امنیت داشته باشند و اینگونه است که می‌توانند به مدیران اعتماد کنند.
در این جلسه دکتر سید محمدعلی رضوی، سرپرست معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه نیز با اشاره به نقش دانشگاه در برطرف کردن مشکلات جامعه گفت: یکی از مأموریت‌های دانشگاه، قرار گرفتن در کنار دستگاه‌های اجرایی است تا از وقایعی که در جامعه اتفاق می‌افتد پیشگیری شود.
دکتر عباس مفیدی، عضو هیئت علمی جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد در این نشست تخصصی، با ارائه آمارهای هواشناختی از شهر مشهد اظهار کرد: به طور کلی بارش‌های سالانه ایستگاه مشهد در ۶۵ سال گذشته، ۲۴۵ میلی‌متر بوده است که طبق آمار روند بارش، کاهشی است.
دکتر مفیدی به افزایش دمای شهر مشهد نسبت به میانگین جهانی اشاره کرد و گفت: ما در طی دوره ۶۵ سال گذشته، سالانه ۴۰ روز بارش در شهر مشهد داشتیم که این عدد به ۱۲ روز رسیده است.
وی با بیان اینکه بارش‌های اردیبهشت‌ماه مشهد دارای سیستم بارشی گسترده و کاهش دمای بالای ابر بود اظهار کرد: در سیل ۲۶ اردیبهشت، ردپای تغییر اقلیم دیده می‌شود و می‌توانیم انتساب آن به تغییر اقلیم را مشخص کنیم.
عضو هیئت علمی جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: اکنون سرمای بالای اقیانوس آرام نیز بالا رفته و لانینا ۲۰۲۴ کلید خورده است و می‌توان گفت در پاییز و زمستان یک لانینا کامل داریم که در خاورمیانه و ایران خشکسالی پیش‌بینی می‌شود.
وی از نبود برنامه اقدام تغییر اقلیم گلایه کرد و افزود: با توجه به خسارت‌هایی که در سیل اخیر مشاهده شد، تدوین برنامه عملیاتی سازگار با تغییرات اقلیمی در مدیریت و برنامه‌ریزی کلان‌شهرهای ایران ضروری است.
در ادامه این نشست، دکتر محمدتقی دستورانی، عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده منابع‌طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به عوامل ایجادکننده سیلاب گفت: در سیل، عوامل تشدیدکننده از جمله تخریب بیش از حد پوشش گیاهی، دخل و تصرف غیرمجاز در بستر و حریم رودخانه و برداشت بی‌رویه مصالح رودخانه قابل توجه است.
دکتر دستورانی افزود: عوامل اقلیمی در حال تشدید هستند و باید با توجه به حوزه‌های آبخیز تحت مدیریت‌مان، تعامل جو و سطح زمین را به گونه‌ای پیش ببریم که به پیشگیری از سیلاب منجر شود.
وی افزود: در ارتفاعات جنوبی مشهد، ۱۹ حوزه آبخیز به وسعت ۴۵۰۰ هکتار داریم و معتقدیم با در نظر گرفتن شهر به عنوان بخشی از حوزه آبخیز در قالب یک اکوسیستم پیوسته، تهیه راهکار جامع و تعیین محدوده مناطق سیل‌خیز، می‌توان مدیریت سیلاب را به خوبی انجام داد تا خسارت محسوس و نامحسوس به حداقل برسد.
دکتر ابوالفضل مساعدی، عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این نشست با بیان اینکه سیل اردیبهشت‌ماه مشهد ترکیبی از سه نوع سیل بود تصریح کرد: این سیل ناگهانی، شهری و ناشی از تخریب بود و البته معتقدیم سیلاب به تنهایی مضر نیست و می‌توان با کنترل و مدیریت از آن سود برد.
دکتر مساعدی در تشریح ویژگی‌های سیلاب مشهد گفت: این نوع سیلاب‌ها کوتاه‌مدت، بدون هشدار، مصیبت‌بار و در عصرهای تابستان و بهار اتفاق می‌افتد و در سیل‌های شهری تولید رواناب ۲ تا ۶ برابر اراضی غیرشهری است.
وی اضافه کرد: در سال گذشته در همه کشورهای جهان سیل رخ داد و موج گرما هم اتفاق افتاده است، همچنین تعداد وقایع سیل روند صعودی دارد و آسیا رکورددار افزایش سیل در جهان است.
دکتر مساعدی با تأکید بر اصل همزیستی گفت: با احیا و بازرسی کانال و آبراهه، ارائه راهکار و اجرای آن‌ها به منظور جلوگیری از اختلاط رواناب، استفاده از رواناب به منظور آبیاری، بازنگری و اصلاح قوانین موجود، توجه به مردم به عنوان چرخه هیدرولوژی و توجه به خسارات محسوس و نامحسوس، می‌توان در جهت کاهش خسارات سیل اقدام کرد.
در بخش دیگری از این نشست تخصصی، دکتر رضازاده، عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حوزه سیلاب شهر مشهد، خیابان ناصری، میدان انقلاب و خیابان سپاه 69، سه نقطه آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند که متأسفانه زهکشی‌های موجود مناسب نیست و کانال‌ها و مقاطع، کوچکتر از آنچه باید باشند هستند.
دکتر رضازاده افزود: عوامل تشدید سیلاب در محدوده خیابان سپاه ۶۹، موقعیت ساختمان وزارت دفاع و دیوار احداث شده بر روی مسیل، احداث دیوار آجری، عدم ظرفیت کافی زهکش‌های موجود در منطقه و رخداد سیلاب با دوره بازگشت بالا است.
