با توجه به بحران ناترازی بنزین در کشور و لزوم حضور پررنگ جامعه دانشگاهی و ارائه راهکارهای علمی توسط دانشگاهیان، روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد مصاحبه‌ای با دکتر محسن قاضی‌خانی، عضو هیئت علمی بازنشسته گروه آموزشی مهندسی مکانیک دانشگاه فردوسی مشهد به انجام رساند که در زیر آمده است:
مراحل تحصیلی و مرتبۀ علمی دکتر قاضی‌خانی
دکتر قاضی‌خانی مقطع کارشناسی را در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت ایران، مقطع کارشناسی ارشد را در گرایش احتراق و انرژی در دانشگاه لیدز انگلستان و مقطع دکتری را در گرایش موتورهای احتراق داخلی دانشگاه لیدز انگلستان تحصیل کرده است. وی همچنین استاد تمام گروه مهندسی مکانیک دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد بودند.
دکتر قاضی‌خانی پیشنهاد دهنده و مجری پروژه پیشنهادی حل بحران ناترازی بنزین توسط دانشگاه فردوسی مشهد است که به مدیریت پخش و پالایش وزارت نفت ارائه شده است و پیشنهاد بعدی که درحال آماده‌سازی آن می‌باشد، «حل بحران ناترازی سوخت دیزل توسط دانشگاه فردوسی مشهد» است که انشالله در مرحلۀ بعدی ارائه خواهد شد.
وی مفهوم ناترازی بنزین، نفت و گاز را بدین صورت شرح داد:
مفهوم ناترازی بنزین در جمهوری اسلامی ایران یعنی علی‌رغم وجود حدود 10 پالایشگاه فعال تولید بنزین، بنزین تولیدی کمتر از نیاز مصرف است. به طور متوسط مصرف روزانه، 122 میلیون لیتر است اما تولید روزانه فعلا کمتر از این مقدار می‌باشد و ضرورت هزینۀ حدود چهار میلیارد دلار واردات بنزین در اخبار آمده است. (البته آقای مهندس عظیمی راد، مدیر جدید پخش و پالایش اعلام فرمودند که با افزایش بهره‌وری میزان تولید روزانه به 129 میلیون لیتر افزایش یابد.) این خبر بسیار خوبی است، انشالله پرسنل خدوم پالایشگاه‌ها موفق به انجام این تلاش ارزشمند باشند.
اما ناترازی دیگر در خصوص قیمت بنزین، نفت و گاز است که قیمت آن‌ها در داخل کشور نسبت به قیمت فوب (FOB= Free on board) خلیج فارس (کمترین قیمتی که برای سوخت روی عرشه کشتی در خلیج فارس تعیین می‌شود) بسیار کمتر است و همین موضوع می‌تواند انگیزه قاچاق سوخت را افزایش دهد. هم‌اکنون قیمت فوب خلیج فارس بنزین حدود 0.5$ دلار است که حدود سی هزار تومان ارزیابی می‌شود که در مقایسه با بنزین سهمیه‌ای بیست برابر گرانتر است و با بنزین آزاد ده برابر گرانتر است و این انگیزۀ قاچاق بنزین است. قیمت فوب خلیج فارس گازوئیل 0.33$ دلار است، این قیمت 60 برابر قیمت گازوئیل سهمیه‌ای (لیتری 300 تومان) و 30 برابر گازوئیل آزاد (لیتری 600 تومان) است.
دکتر قاضی‌خانی راهکارهای علمی و عملی قابل اجرا در کشور برای حل ناترازی را اینگونه برشمرد:
ضروری است بسته تأمین سوخت خودروهای بنزینی و دیزلی را تنوع ببخشیم و جایگزین ارزان برای مصرف روزانه داشته باشیم، هر چند اخیرا طرح اتوبوس‌های برقی مطرح شده است و شاهد گسترش سوخت CNG هستیم که مصرف بنزین را تا حدودی کاهش داده است، اما متأسفانه استفاده از گاز طبیعی مایع یا LNG در کشور مغفول واقع شده است. این سوخت در کشورهای هندوستان، چین و آلمان در خودروهای دیزلی مورد استفاده قرار گرفته است.
متأسفانه در رابطه با گازوئیل می‌توانیم بگوییم که هم‌اکنون بستۀ انرژی بسیار ضعیفی داریم که اخیراً در رابطه با اتوبوس‌های برقی مطرح شده است و ارزشمند است. اما در رابطه با بنزین خوشبختانه با گسترش سوخت CNG و با ایجاد 2500 جایگاه در کشور بیشتر از 20 درصد از مصرف بنزین را کاهش داده‌ایم و اخیراً با ایجاد خودروهای سواری برقی انشالله بتوانیم بخشی از مصرف بنزین را علی‌رغم محدودیت انرژی الکتریکی کاهش دهیم.
وی همچنین در مورد ویژگی‌های سوخت LNG برای خودروها اضافه کرد:
یکی از ویژگی‌های مهم LNG این است که می‌توان در کپسولی که حدود 100 لیتر حجم دارد (همانند یک باک بنزین 60 لیتری) معادل انرژی حدود 60 لیتر بنزین سوختگیری نمود. ویژگی دیگر LNG، غیرقابل قاچاق شدن این سوخت با وجود ارزان بودن آنست. ویژگی سوم آن کم شدن آلودگی‌های مرتبط با کربن است چون نسبت کربن به هیدروژن متان بسیار کم است. ویژگی بعدی LNG، در خودروهای بنزینی امکان تولید خودرو غیر دوگانه‌سوز که فقط با سوخت LNG سوختگیری شود وجود دارد چون در یک سوختگیری با LNG معادل انرژی 60 لیتر بنزین در یک کپسول با حجم حدود 100 لیتر ظرفیت وجود دارد. چون عدد اکتان گاز طبیعی 114 است، لذا نسبت تراکم خودرو LNG سوز را می‌توان بدون مشکل ضربه در فرآیند احتراق به حدود عدد 13 افزایش داد. با این توضیح صرفه‌جویی در مصرف سوخت به علت افزایش نسبت تراکم به مراتب بیشتر از خودرو بنزین‌سوز است. البته در موتور دوگانه سوز CNG/petrol و LNG/petrol امکان استفاده از فناوری VCR (Variable Compression Ratio) وجود دارد به گونه‌ای که با تغییر سوخت از بنزین به CNG یا LNG امکان افزایش نسبت تراکم در این خودروها هست.
دکتر قاضی‌خانی در مورد اینکه پاسخ‌های نامناسب به بحران ناترازی می‌تواند چه آسیب‌هایی برای جامعه به همراه داشته باشد تصریح کرد:
هم‌اکنون قشر عظیمی از مردم در حمل و نقل شهری و برون شهری درگیر هستند و اساساً حمل و نقل مانند خونی در رگ‌های اقتصادی جامعه است و ایجاد رونق کسب و کار و بهبود متغیرهای اقتصادی در جامعه را به عهده دارد. هر پاسخ اگر همراه با غنی شدنِ بستۀ سوخت تأمین انرژی ارزان نباشد، در جهت حل ناترازی بنزین و گازوئیل نیست و مشکلات را افزایش می‌دهد.
وی پیشنهاد برخی از نمایندگان مجلس برای ایجاد سهمیه بنزین برای هر کد ملی را از این بابت که به دهک‌های ضعیف جامعه کمک می‌کند ارزشمند تلقی کرد اما در ادامه اضافه کرد:
این پیشنهاد ضمن کمک به دهک‌های ضعیف جامعه، متأسفانه مشکل ناترازی بنزین را حل نمی‌کند. هم مصرف کاهش نمی‌یابد هم قاچاق از بین نمی‌رود بلکه با خرید سهمیه‌ها و جمع‌آوری جهت قاچاق بیشتر مورد سوء استفاده واقع می‌شود و نوعی بیکاری پنهان و درگیر شدن به خرید و فروش سهمیه، عدّه‌ای را به کار غیرمولّد مشغول کند.
دکتر قاضی‌خانی با توجه به مطرح شدن گرانی بنزین برای کمک به برطرف شدن ناترازی افزود:
گرانی بنزین مادامی که جایگزین ارزانی برای بنزین نداشته باشیم، تورم شدیدی ایجاد می‌نماید. و بحران‌های اقتصادی- سیاسی شدیدی را به همراه دارد. هم‌اکنون عدّه‌ای بحث قیمت فوب خلیج فارس تمام شده بنزین برای ایران را درحدّ لیتری 13 هزارتومان مطرح می‌نمایند. این پیشنهادات به جز تورم شدید و ادامه یافتن قاچاق سوخت هیچ نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.
دکتر قاضی‌خانی در ادامه بر نقش صنایع خودروساز در این خصوص تاکید کرد:
با تولید خودروهای بنزینی کم مصرف و ادامه دادن و تنوع بخشیدن در تولید خودرو دوگانه سوز CNG/petrol و همراهی با تولید خودروهای جدید LNG/petrol می‌توانند در جهت حل بحران ناترازی بنزین نقش ایفا نمایند.
صنایع تولید خودروهای سنگین دیزلی در جهت ساخت خودروهای دیزلی با سوخت LNG می‌توانند در جهت حل قاچاق سوخت دیزل گام مؤثری بردارند.
دکتر قاضی خانی به عنوان نماینده دانشگاه فردوسی مشهد در یک جمع‌بندی راه‌حل‌های پیشنهادی خود برای حل ناترازی اینگونه بیان کرد:
پیشنهاد اینجانب، غنی کردنِ بستۀ تأمین سوخت خودروها با سوخت ارزان اعم از دیزل و بنزینی است.
-استفاده از خودروهای بنزینی و دیزلی برقی، خودروهای دوگانه سوز CNG و کماکان تولید این خودروها در ایرانخودرو و سایپا
-همراهی و ایجاد فناوری خودروهای دوگانه سوز LNG/petrol با همکاری با دانشگاه فردوسی مشهد در اجرای این پروژه
-تولید خودروهای دیزلی با سوخت LNG در ایرانخودرو دیزل
در صورتی که سوخت جایگزین ارزان، خودرو برقی، دوگانه سوز CNG و دوگانه سوز LNG در بستۀ تأمین سوخت وارد شود و همراه با سایر منابع سوختی بتواند بخش قابل توجهی از مصرف بنزین و نفت‌گاز را پوشش دهد، به گونه‌ای که مصرف روزانه بنزین و نفت و گاز به حدود یک پنجم فعلی برسد در چنین شرایطی افزایش قیمت به قیمت واقعی فوب خلیج فارس که امکان قاچاق سوخت را برطرف نماید.
دکتر قاضی‌خانی در انتها با توجه به وجود مشکل کمبود گاز در ایران در فصل زمستان و پیشنهاد استفاده از گاز طبیعی مایع افزود:
نعمت گاز در کشور ما بسیار غنی بوده است و مدیریت اکتشافات شرکت ملی نفت خبرهای جدید و امیدبخشی در رابطه با معادن جدید می‌دهد. البته این مشکل در کوتاه مدت با واردات LNG از قطر برطرف می‌شود و علاوه بر آن شرکت ایران ال ان جی که شهید خدمت، شهید دکتر رئیسی از آن بازدید داشتند و مدیران شرکت قول افتتاح را در سال ۱۴۰۴ داده‌اند، امکان اجرا شدن استفاده از سوخت LNG برای حل ناترازی را مهیا می‌سازد.