روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد گفتگویی با دکتر کیوانفر معاون برنامهریزی و توسعه منابع دانشگاه در خصوص جهتگیریهای آینده دانشگاه انجام داده که حاصل این گفتگو در ذیل درج‌شده است:
معاونت برنامهریزی و توسعه منابع دانشگاه فردوسی مشهد، به‌عنوان بازوی فکری و برنامهریزی دانشگاه، همواره مأموریت خطیری را بر عهده داشته است. این معاونت به‌عنوان مغز متفکر دانشگاه در حال انجام چه فعالیت‌هایی است؟
همانگونه که اشاره فرمودید این معاونت عهده‌دار دو امر مهم "آینده‌نگری" و سپس "برنامهریزی" برای دانشگاه است. در خصوص "آینده‌نگری" و برای داشتن درک بهتری از آینده، عوامل متعددی را بایستی بررسی و ارزیابی کرد. ازجمله این عوامل نگاهی به سیر تاریخی شکل‌گیری دانشگاه‌ها در دنیا و ایران و تحولات انجام‌شده در سالیان گذشته است. این موضوع باعث می‌شود تا درک بهتری از موقعیت فعلی دانشگاه در کشور و جهان کنونی و نیز روند طی شده از گذشته تابه‌حال داشته باشیم. از سویی دیگر بایستی تحلیل درستی از تغییر شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی داشته باشیم تا بتوانیم درک صحیحی از کارکرد مورد انتظار از دانشگاه امروز و تغییر مأموریت دانشگاه‌ها در شرایط حاضر داشته باشیم. بدیهی است که تغییر مأموریت دانشگاه، تغییر وظایف و برنامه‌ها را به دنبال خواهد داشت.
اما آنچه امروز بیش‌ازپیش خودنمایی می‌کند تغییر انتظارات کشور و جامعه از دانشگاه‌ها در ایفای نقش محوری و کلیدی خود برای رفع مشکلات جامعه است. این مهم ایجاب می‌کند که حوزه‌های آموزش عالی کشور به‌طور عام و دانشگاه بزرگ فردوسی مشهد به‌طور خاص به ایفای نقش مهم‌تری بپردازند که همان تحقق دانشگاه نسل سوم، یعنی دانشگاه کارآفرین و ارزش‌آفرین است.
در خصوص "برنامهریزی"، اصلی‌ترین مأموریت این معاونت تهیه و تنظیم برنامه‌های دانشگاه و فراهم نمودن سازوکارهای اجرای آن‌ها نظیر بودجه و طراحی ساختار سازمانی مناسب است. طبیعی است که تدوین این سیاست‌ها به کمک معاونتهای مربوطه و سایر مدیران ذی‌ربط صورت خواهد پذیرفت. پس‌ازآن اجرای برنامه‌ها در دانشگاه است که با معاونتهای کلیدی "آموزشی" و "پژوهش و فناوری" است که دو بال اصلی حرکت دانشگاه هستند و زحمت تدوین و طراحی برنامه‌های پشتیبانی از واحدهای اجرایی به عهده معاونتهای "اداری و مالی" و "فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی" است. حلقه آخر اجرای برنامه‌ها در دانشگاه، امر نظارت بر اجرای برنامه‌ها است که مجدداً به عهده معاونت برنامهریزی و توسعه منابع است.
همانگونه که مستحضر هستید در امر برنامهریزی، سند راهبردی دانشگاه وجود دارد که در سالیان گذشته تدوین‌شده است. درواقع سند راهبردی، نقشه جامع حرکت دانشگاه است که برنامه حرکت دانشگاه را برای ده سال یعنی از سال 1390 تا 1399 تدوین کرده است. حرکت در مسیر سند را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد، دوره اول از زمان تدوین سند و تعیین برنامه‌های عملیاتی و تفصیلی بود که از سال 1385 آغاز و در سال 1389 نهایی و سپس از سال 1390 اجرای آن آغاز گردید. این حرکت تا سال 1392 ادامه داشت. دوره دوم از سال 1393 با بازنگری سند و تدوین شاخص‌های موردنظر برای تحقق اهداف کلان دانشگاه آغاز گردید. ضمن اینکه در این دوره تمام تلاش حوزه برنامهریزی دانشگاه بر طراحی در فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم جهت تسریع اجرایی شدن اهداف متمرکز گردید که ازجمله می‌توان به طراحی نظام جامع ارزیابی (نظارت راهبردی)، سیستم اطلاعاتی مدیریت (MIS)، طراحی و پیاده‌سازی مدل بودجه مبتنی بر برنامه، بازنگری در ساختار مبتنی بر برنامه‌ها، هوشمندی رقابتی و .. اشاره نمود. امروز که در سال هشتم اجرای سند هستیم، به دلایلی که عرض خواهم کرد نیاز به چابک سازی سند و بازنگری جدی در برنامه‌ها داریم:
- پویایی محیط (تغییرات شدید شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ...)
- ابلاغ سیاست‌های جدید تکلیفی از سوی وزارت عتف و سایر دستگاه‌های اجرایی
- محدودیت منابع
- گستردگی سند راهبردی به لحاظ تعداد اهداف، شاخص‌ها و برنامه‌های عملیاتی
در راستای بازنگری برنامه‌های سند راهبردی دانشگاه چه اقداماتی انجام‌شده و چه اقداماتی در حال انجام است؟
معاونت برنامهریزی و توسعه منابع از ابتدای سال جاری این بازنگری را آغاز نموده و درواقع وارد فاز سوم سند راهبردی دانشگاه شده‌ایم. به‌منظور بازنگری برنامه‌های سند راهبردی و شفاف‌سازی بیشتر مسیر حرکت دانشگاه، لازم است چهار گام را به ترتیب و شرح زیر برداریم:
گام اول: تعیین جهتگیریهای کلی حرکت دانشگاه
گام دوم: تعیین برنامه‌ها و شاخص‌ها
گام سوم: اجرای برنامه‌ها
گام چهارم: ارزیابی و کنترل
کدام‌یک از این گام‌ها طی شده و چه نتایجی به‌دست‌آمده است؟
به‌منظور تحقق گام اول، در هشت ماه گذشته سه گروه از منابع و اسناد فرادستی را موردبررسی کارشناسی قراردادیم و جلسات مشورتی را با تعدادی از متخصصان داخل و خارج دانشگاه برگزار کردیم. نتیجه برآمده از نظرات متخصصین و تحلیل محتوای منابع و اسناد و روح حاکم بر آن‌ها، حکایت از تعیین مسیر حرکت آینده دانشگاه در سه جهت‌گیری زیر دارد:
- مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانشگاه (University Social Responsibility)
- بین‌المللی سازی دانشگاه (University Internationalization)
- ارتقا رتبه دانشگاه در نظام‌های رتبه‌بندی جهانی (Promoting University Ranking)
حرکت در مسیر این جهت‌گیری‌ها، دانشگاه را به کدام سمت خواهد برد و اعضای هیئت‌علمی و کارشناسان چه نقشی در این جهت‌گیری‌ها ایفا می‌کنند؟
همسویی با جهتگیریهای شناسایی‌شده، دانشگاهمان را به سمت دانشگاه نسل سوم (دانشگاه کارآفرین) که در ابتدای سخنانم به آن اشاره شد، رهنمون خواهد کرد. ذکر این نکته نیز مهم است که تنوع‌بخشی به حرکت دانشگاه در قالب جهتگیریهای فوق، به معنای رسمیت بخشیدن به تنوع فعالیت‌ها، علائق و استفاده از ظرفیت‌های متنوع اعضای محترم هیئت‌علمی و کارشناسان گرامی در پیشبرد و پیشرفت دانشگاه در این سه جهت‌گیری خواهد بود.
ازآنجاکه دانشگاه نهادی فکری و سازمانی کلیدی در حوزه اندیشه و تأثیرگذاری اجتماعی است، اعتقاد بر این است که قبل از ابلاغ و اجرایی نمودن آن، می‌بایست تمامی ارکان دانشگاه نسبت به موضوع آگاهی داشته و اعلام نظر کارشناسی نمایند تا تعیین مسیر آینده دانشگاه، برآمده از خرد جمعی و نظرات نخبگانی این قشر فرهیخته باشد. با همین رویکرد جلسات متعددی را با اعضای خانواده دانشگاه فردوسی مشهد برنامهریزی و برگزار کردیم و در آینده نیز در حد بضاعت، این جلسات را برای نتایج گام‌های دیگر برگزار خواهیم کرد تا با پشتوانه علمی و اجتماعی قوی‌تری به تنظیم مسیر آینده دانشگاه بپردازیم. در همین راستا تمامی اعضای هیئت‌علمی، مدیران و کارشناسان محترم دانشگاه می‌توانند نظرات خود را نسبت به جهتگیریهای شناسایی‌شده از هرکدام از این روش‌ها ارسال نمایند:
- اتوماسیون اداری
- ایمیل معاونت برنامهریزی و توسعه منابع به آدرس vpb@um.ac.ir
- سامانه تصمیم‌یار (پورتال پویا- معاونت برنامهریزی و توسعه منابع- تحول سازمانی- تصمیم‌یار- مشارکت در تصمیم‌های‌سازمانی)